Ευαγγελίου Χρήστος-ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

Δρ. Χρήστος Κ. Ευαγγελίου

Συμπληρώθηκαν εφέτος σαράντα πέντε χρόνια από τον Φεβρουάριο του 1964, οι εκλογές του οποίου έφεραν τότε στην εξουσία την Ένωση Κέντρου με την απίθανη (για τα ελληνικά εκλογικά και πολιτικά πράγματα) πλειοψηφία του 53%. Ο αρχηγός της, Γεώργιος Παπανδρέου, ο πρεσβύτερος, ορκίστηκε Πρωθυπουργός της Νέας Κυβέρνησης και Υπουργός Παιδείας, με Υφυπουργό τον Λουκή Ακρίτα και Γενικό Γραμματέα τον αείμνηστο Ευάγγελο Π. Παπανούτσο.

Η ηγετική και πνευματική αυτή τριανδρία ήταν υπεύθυνη για την εκολαφθείσα τότε  περίφημη «Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση», η οποία ψηφίστηκε λίγους μήνες αργότερα από την «Επιτροπή Εξουσιοδοτήσεως» της Βουλής των Ελλήνων και κατέστη νόμος του Κράτους με το ιστορικό Νομοθετικό Διάταγμα 4379/1964.

                Η πρώτη από τις δέκα καινοτόμες και βασικές αλλαγές που επέφερε η «Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση» αφορούσε την λεγόμενη «Δωρεάν Παιδεία» και είχε διατυπωθεί και επεξηγηθεί με τον εξής τρόπο από τον εμπνευστή της Κύριο Ευάγγελο Παπανούτσο: «Δωρεάν Παιδεία σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες», δηλαδή «κατάργηση των εισπραττόμενων από τα δημόσια εκπαιδευτικά ιδρύματα διδάκτρων ή εξετάστρων οποιασδήποτε μορφής, δωρεάν παροχή ή προσφορά σε πολύ χαμηλές τιμές των διδακτικών βιβλίων, μαθητικά και φοιτητικά συσσίτιο, καθώς και υποτροφίες, σε μεγάλη κλίμακα».

Προφανώς, ευγενής στόχος των μεταρρυθμιστών ήταν να γίνει το αγαθό της παιδείας κοινό σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο τμήμα του Ελληνικού λαού. Με την εισαγωγή του «Ακαδημαϊκού Απολυτηρίου», που εξασφάλιζε με πανελλήνιες εξετάσεις την αδιάβλητη επιλογή των φοιτητών για τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα της χώρας, και την αύξηση των κρατικών υποτροφιών η Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση πέτυχε πράγματι να ανοίξει τις πύλες των Πανεπιστημίων σε πολλούς αριστούχους μαθητές της Ελληνικής επικράτειας, που ήταν οικονομικά αδύνατοι.

Ο υπογράφων ήταν ένας από τους μαθητές που βοηθήθηκαν από τα μεταρρυθμιστικά και γενναιόδωρα μέτρα της τότε δημοκρατικής Ελληνικής Κυβέρνησης. Είχα την ευτυχία να εισαχθώ στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών το 1964 με υποτροφία του ΙΚΥ, την οποία διατήρησα καθ’ όλα τα έτη των σπουδών. Για τον λόγο αυτό, είμαι προσωπικά και βαθιά ευγνώμων στους πρωτεργάτες της τότε Εκπαιδευτικής Μεταρρύθμισης, ιδιαίτερα προς τον Ε. Παπανούτσο, με συστατική επιστολή του οποίου κατόπιν έκανα μεταπτυχιακές σπουδές στις ΗΠΑ. Θέλω να τονίσω το σημείο αυτό ώστε να μη φανεί ως ένδειξη αχαριστίας η καλόπιστη κριτική που έπεται.

Το φωτεινό όραμα των εκπαιδευτικών μεταρρυθμιστών του 1964 και την μεγάλη ελπίδα που γέννησε η προσπάθεια εκείνη ήρθε να διαψεύσει ή να ανακόψει η Στρατιωτική Δικτατορία του 1967. Ο Γεώργιος Παπανδρέου σύρθηκε στη φυλακή και ο Ευάγγελος Παπανούτσος τέθηκε σε κατ’ οίκον επιτήρηση κατά την διάρκεια της επταετούς Δικτατορίας. Με την μεταπολίτευση πάντως ο Παπανούτσος, που επέζησε της Δικτατορίας, και η Εκπαιδευτική του Μεταρρύθμιση επανήλθαν στο προσκήνιο επίσημα, γιατί ανεπίσημα δεν είχαν τελείως αποσυρθεί. Ακόμη και οι Δικτάτορες δεν τόλμησαν να αθετήσουν έναν τόσο λαοφιλή θεσμό όσο ήταν τότε η «Δωρεάν Παιδεία». Με την αναγγελθείσα περικοπή των αγροτικών χρεών οι Δικτάτορες υπερέβαλαν μάλιστα τους Δημοκράτες σε φιλολαϊκά και δημαγωγικά μέτρα. Ας είναι, περασμένα ξεχασμένα.

Γεγονός πάντως παραμένει ότι, 45 ή 35 χρόνια μετά την Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση του 1964, και τις άλλες που επακολούθησαν κατά καιρούς με την εναλλαγή των δύο μεγάλων κομμάτων στην εξουσία, της Νέας Δημοκρατίας και του ΠΑΣΟΚ, το σύστημα της Ελληνικής Παιδείας «νοσεί νόσον βαρείαν», όπως θα έλεγε μία διάγνωση του Ιπποκράτη ή του Γαληνού. Τα πρόσφατα λυπηρά γεγονότα της εξέγερσης των φοιτητών και των μαθητών σε όλη την Ελληνική Επικράτεια με την απίστευτη έκρηξη οργής, βίας, και βανδαλισμών, ήρθαν να επιβεβαιώσουν την διαπίστωση ότι η Ελληνική εκπαίδευση σε όλα τα επίπεδα νοσεί σοβαρά.

Ανάμεσα στα αίτια για την νοσηρή κατάσταση που επικρατεί στα Γυμνάσια, τα Λύκεια, και τα Πανεπιστήμια της χώρας, πρέπει να αναφερθεί πρωτίστως η άκαιρη πολιτικοποίηση των μαθητών και των φοιτητών στην Ελλάδα μετά την μεταπολίτευση του 1974. Οι εξεγέρσεις των  φοιτητών της Νομικής (στην οποία φοιτούσα τότε) και του Πολυτεχνείου είχαν καταφέρει να ρίξουν την Κυβέρνηση των Συνταγματαρχών. Έπρεπε τώρα να θωρακίσουν τις δημοκρατικές ελευθερίες των Ελλήνων πολιτών. Αλλά, όπως πολύ σοφά έχει τονίσει Πλάτων ο Αθηναίος, «η υπερβολική ελευθερία οδηγεί σταθερά στη δουλεία των πολιτών και και την αναρχία της πόλης».

Ασφαλώς τα βαθύτερα αίτια πάνε πιο πίσω, κατά τη γνώμη μου, στο δημοκρατικό δόγμα της «Δωρεάν Παιδείας». Τούτο μπορεί να ακούγεται μεν ευχάριστα στα λαϊκά ώτα, αλλά είναι δύσκολο να εφαρμοστεί στην πράξη, ειδικά για μικρές και οικονομικά ανίσχυρες χώρες, όπως η Ελλάδα. Η χώρα μας, έχοντας να αντιμετωπίσει τον  ιστορικό εφιάλτη της Τουρκικής απειλής, είναι υποχρεωμένη να καταδαπανά τεράστια ποσά για τις αμυντικές της δαπάνες, που είναι σε βάρος των δαπανών για την παιδεία, την υγεία, και την κοινωνική πρόνοια.

Χωρίς αυτόν τον απειλητικό εφιάλτη, και με φωτισμένη υπερκομματική ηγεσία, η Ελλάδα ίσως να μπορούσε να κάνει πραγματικότητα το όραμα της «Δωρεάν Παιδείας», όπως το οραματίστηκαν οι μακαρίτες Ευάγγελος Παπανούτσος και Γεώργιος Παπανδρέου. Αλλά, «Δει δη χρημάτων και άνευ τούτων ουδέν των δεόντων γίγνεται», όπως θα μας έλεγε ο διάσημος και Δημοκρατικός Δημοσθένης.  Αλλά, ούτως εχόντων των πραγμάτων, τι δέον γενέσθαι; Απαντώ:

Πρώτον, εισαγωγή στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα της χώρας να γίνεται με βάση τις επιδόσεις των μαθητών στα Λύκεια, ενώ ο αριθμός εισακτέων και η σειρά προτεραιότητας θα καθορίζονται αντίστοιχα από κάθε Σχολή με ειδικά και προκαθορισμένα κριτήρια.

Δεύτερον, το δόγμα της «δωρεάν παιδείας» πρέπει να τροποποιηθεί ριζικά. Δηλαδή, διατηρείται μεν η «δωρεάν παιδεία», αλλά περιορίζεται μόνο για τους αριστούχους και οικονομικά αδύνατους φοιτητές των Πανεπιστημίων και των Ανωτέρων Σχολών, καθώς και για τους μαθητές των Λυκείων. Οι άριστοι, αλλά οικονομικά ευκατάστατοι μαθητές και φοιτητές, θα δέχονται «έπαινον αριστείας» ως τιμητική διάκριση, χωρίς χρηματική αμοιβή.

Τρίτον, ειδική βαρύτητα να δίνεται στις ανθρωπιστικές και κλασικές σπουδές με την πρόβλεψη της Πολιτείας να προωθούνται οι  απόφοιτοι των σχολών αυτών στην αλλοδαπή για μεταπτυχιακές σπουδές. Οι φοιτητές και φοιτήτριες προβλέπεται να προσλαμβάνονται ως οικότροφοι από ευκατάστατες Ελληνικές οικογένειες του εξωτερικού με την υποχρέωση να παραδίδουν κατ’ οίκον μαθήματα στα παιδιά των οικογενειών αυτών ή άλλων συγγενών.

Τέταρτον, οι εξ Ελλάδος αριστούχοι φοιτητές και φοιτήτριες θα γίνονται κατ’ αυτόν τον τρόπο πρεσβευτές της μητέρας πατρίδας και σύνδεσμοι παιδευτικοί και πνευματικοί για τους Έλληνες της δεύτερης και τρίτης γενεάς του εξωτερικού και διάσπαρτου Ελληνισμού.

Πέμπτον, αναμένεται ότι πολλοί από τους νέους αυτούς θα αναπτύξουν δεσμούς φιλίας που θα καταλήξουν πιθανόν στο αίσιο τέλος του γάμου. Έτσι θα λυθεί ένα σοβαρό δημογραφικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν πολλές Ελληνικές κοινότητες σχετικά με την εύρεση κατάλληλων συζύγων για τα τέκνα τους, που καταλήγουν σε μικτούς γάμους και συνεχή αποκοπή από τις πάτριες παραδόσεις και τις παιδευτικές αρετές του γένους των Ελλήνων.

Φρονώ λοιπόν ότι, με τα απλά αυτά μέτρα και την επαναφορά στοιχειώδους πειθαρχίας στα Λύκεια και τα Πανεπιστήμια της χώρας, η Ελληνική Παιδεία θα μπορούσε να ανακάμψει προς το καλύτερο. Ως απόγονοι των Ελλήνων, που έβαλαν πάνω απ’όλα την παιδεία και έτσι εδραίωσαν την φιλοσοφία και την δημοκρατία, πρέπει και μπορούμε να γίνουμε και πάλι φωτοδότες και πρωτοπόροι  της Οικουμένης στον στίβο του πνεύματος και να πάψουμε να είμαστε επαίτες και ουραγοί της Ευρώπης.

Ο Δρ. Χρήστος Ευαγγελίου είναι Καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Towson και συγγραφέας πολλών φιλοσοφικών συγγραμμάτων το πιο πρόσφατο με τίτλο, Πολιτικά Θέματα: Ελληνικά και Ευρω-Ατλαντικά.

   ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ   >  http://www.blogger.com/home?pli=1