Τάσος Καφαντάρης- ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ "ΔΩΡΕΑΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ"

ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ "ΔΩΡΕΑΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ" Ρεπορτάζ : Τάσος Καφαντάρης (από το Βήμα της Κυριακής) Είναι γνωστά σε όλους μας τα διλήμματα που τίθενται στα παιδιά και στους γονείς τους όταν αυτά μπαίνουν στο τούνελ των εξετάσεων που οδηγεί από το σχολείο στο πανεπιστήμιο: «Ποια σχολή να διαλέξω; Μήπως το...  επίπεδο εκείνης της σχολής είναι καλύτερο από αυτής; Θα μου δώσει το συγκεκριμένο πτυχίο δουλειά; Αφήνει ανοιχτές τις προοπτικές μετεκπαίδευσης; Τι κόστος θα έχουν όλα αυτά; Θα το αντέξουμε;..». Πάντα ετίθεντο τέτοια διλήμματα, αλλά η οικονομική κρίση τα πολλαπλασίασε σε αριθμό και βαρύτητα. Αν δεν ήμασταν αυτό που είμαστε - ένας λαός ονειροπόλων Οδυσσέων -, αν ήμασταν ορθολογιστές όσο οι Ολλανδοί, πιθανότατα θα είχαμε καθοδηγήσει τα παιδιά μας στο... να μην πάει κανένα τους στις εφετινές εξετάσεις εισαγωγής στα ΑΕΙ! Γιατί; Διότι «δεν βγαίνει η επένδυση»: όταν βάλει κανείς κάτω το αθροιστικό κόστος ολοκλήρωσης ενός πρώτου πτυχίου, το αντιπαραβάλει με τις προοπτικές ανάκαμψης της εγχώριας οικονομίας και... ψάξει να βρει τις πιθανότητες διασφάλισης καριέρας με αυτό το πτυχίο, θα κλάψει τα λεφτά του. Με ένα τέτοιο ορθολογιστικό πνεύμα κινούνται ήδη στις βορειοευρωπαϊκές χώρες, και ας μην έχουν (ακόμη) τα δικά μας οικονομικά χάλια. Δείτε για παράδειγμα τα «διπλώματα ενός έτους» που άρχισαν να ξεφυτρώνουν, όπως το Oxford Media & Business School. Παρέχουν ταχύρρυθμη κατάρτιση σε 9 έως 12 μήνες και υπόσχονται πολύ μεγαλύτερη απορρόφηση από την αγορά εργασίας. Τι σημαίνει αυτό στην ουσία για τον ίδιο τον νέο; «Μη χάνεις, παιδί μου, τον χρόνο σου τόσα χρόνια στα πανεπιστήμια. Κάνε μια μαθητεία και βρες δουλειά, και αφού τη βρεις, πας και σε πανεπιστήμιο... αν επιμένεις και μπορείς». Από την πλευρά των νέων, δεν χρειάζεται να πούμε το πώς εκλαμβάνεται αυτό το ψαλίδισμα των ονείρων τους! Αλλά από την πλευρά των ορθολογιστών του επιχειρηματικού κόσμου, τα πράγματα ήταν «κουκιά μετρημένα» ότι θα έφταναν ως εδώ. Το ήξεραν από τη στιγμή που άρχισαν να μεταφέρουν τα εργοστάσιά τους στην Κίνα και τις υπηρεσίες τους στην Ινδία. Αναμενόμενο ήταν ότι οι νέες φουρνιές πτυχιούχων που θα έπαιρναν τη μερίδα του λέοντος από τις αντίστοιχες θέσεις εργασίας θα προέρχονταν από αυτές τις χώρες. Τι θα έμενε για τη Δύση; Είτε το περίσσευμα θέσεων για ημιανειδίκευτους στις υπηρεσίες ή η αφρόκρεμα στην εξειδικευμένη έρευνα. Η «προφητεία» του Γκέιτς Στα σημάδια του ότι «το ήξεραν» ή ότι το περίμεναν εντάσσεται η από το 2010 πρόβλεψη του Μπιλ Γκέιτς - ιδρυτή της Microsoft και πλουσιότερου ανθρώπου του πλανήτη - ότι ως το 2015 οι καλύτερες πανεπιστημιακές διαλέξεις και μαθήματα θα παρέχονται δωρεάν σε όλους, μέσω του Διαδικτύου. Και πράγματι, από τότε έως σήμερα, οι πάντες βάλθηκαν να επαληθεύσουν την πρόβλεψη. Αρχικά, υπήρχαν μόνο φορείς δωρεάν τηλεπαρακολούθησης διαλέξεων, όπως το δίκτυο «Forum Network» στις ΗΠΑ. Μαθήματα online με πτυχίο Bachelor ή Masters άρχισαν να δίνουν μόνο πανεπιστήμια απομακρυσμένων περιοχών, όπως το δημόσιο διαδικτυακό πανεπιστήμιο Athabasca (www.athabascau.ca), στον Δυτικό Καναδά. Ομως το φθινόπωρο του 2011 ο καθηγητής Sebastian Thrun του Stanford - και αντιπρόεδρος της Google - «άνοιξε» δοκιμαστικά το μάθημά του Τεχνητής Νοημοσύνης στο Διαδίκτυο και εγγράφηκαν... 160.000 φοιτητές. Μετά την απρόσμενη αυτή επιτυχία ο Thrun δημιούργησε την εταιρεία πανεπιστημιακής τηλεκπαίδευσης Udacity (www.udacity.com), η οποία τώρα προσφέρει δεκαπέντε μαθήματα. MIT, Stanford και Harvard στον χορό! To Πανεπιστήμιο Αθηνών έχει ήδη το «άνοιγμά του» στα σκαριά, όπως φαίνεται στον ιστότοπο http://ocw-project.uoa.gr/. Τον Δεκέμβριο του 2011 στο ρεύμα συμπαρασύρθηκε το ΜΙΤ, που εξήγγειλε το διαδικτυακό του ανοιχτό alter ego, το MITx. Στο πρώτο του μάθημα εγγράφηκαν 120.000 φοιτητές. Τον Απρίλιο του 2012 τα αμερικανικά πανεπιστήμια Stanford, Princeton, Pennsylvania, California Berkeley και Michigan ανήγγειλαν ότι στο εξής θα «χορεύουν από κοινού» τον τηλεκπαιδευτικό χορό, μέσω της εταιρείας Coursera (www.coursera.org) που ίδρυσαν (τώρα έχουν γίνει 33 τα πανεπιστήμια που συνεργάζονται, με 195 μαθήματα και 1,4 εκατομμύρια φοιτητές online). Αμέσως μετά, τον Μάιο, το ΜΙΤ και το Harvard ανακοίνωσαν πως συνενώνουν τις δυνάμεις τους, υπό την πλατφόρμα EdX. Σκοπός τους είπαν πως είναι όχι μόνο να στήσουν μια παγκόσμια κοινότητα δωρεάν τηλεδιδασκαλίας αλλά και να διερευνήσουν νέες μεθόδους και τεχνολογίες εκπαίδευσης. Σημειώστε ότι στην πλειονότητά τους τα μαθήματα αυτά είναι απολύτως δωρεάν. Σε λίγες περιπτώσεις παροτρύνουν την αγορά κάποιου βιβλίου και σε κάποιες άλλες πληρώνει κανείς μια μικρή αμοιβή για τη διόρθωση των γραπτών του στις τελικές εξετάσεις. Επίσης αξιοσημείωτο είναι ότι τα μαθήματα δεν είναι πια μόνο θετικών σπουδών (όπου η βαθμολόγηση ήταν εύκολη) αλλά και ανθρωπιστικών: η βαθμολόγηση σε αυτά γίνεται με μεταβολή των συμφοιτητών σε κριτές ή με την αξιοποίηση του συνεργατικού «πληθοπορισμού» (αγγλιστί crowd-sourcing) που επιτρέπει η κοινωνική διαδικτύωση. Νέες ευκαιρίες ή... νέο κόλπο; Με 1,5 εκατομμύριο φοιτητές και 195 μαθήματα να διαλέξει κανείς, το διαδικτυακό Coursera είναι, τρόπον τινά, το μεγαλύτερο πανεπιστήμιο του κόσμου! Εκτός από τα προαναφερθέντα βαρύγδουπα ονόματα πανεπιστημίων, στο τρένο της «ανοιχτής τηλεκπαίδευσης» ανέβηκαν επικουρικά και πολλοί άλλοι φορείς προβολής. Για παράδειγμα, το γνωστό φόρουμ επίλεκτων διαλέξεων, το TED, δημιούργησε την άνοιξη που μας πέρασε το TEDed (ed.ted.com), το οποίο επιτρέπει στους καθηγητές να χτίσουν μάθημα με πυρήνα ένα βίντεο ομιλίας. Επίσης, το Flipped Learning Network προσφέρει στους νέους τη δυνατότητα να μελετούν όπου και όποτε τους βολεύει και να συναντιούνται online μόνο για τις ασκήσεις. Θα πείτε: «Είναι αυτός τρόπος να παίρνεις πτυχίο;». Οχι ακόμη, καθ' όσον αυτά τα Μαζικά Ανοιχτά Διαδικτυακά Μαθήματα (ΜΟΟC, αγγλιστί) παρέχουν πιστοποιητικό παρακολούθησης αλλά όχι πτυχίο. Ομως ο κοσμήτορας του Harvard, Alan Garber, δηλώνει στους «Ν.Υ. Times»: «Πιθανολογώ ότι το τοπίο σε πέντε χρόνια από σήμερα θα είναι εντελώς διαφορετικό». Αλλά ο πρωτοπόρος των MOOC και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Athabasca, George Siemens, προειδοποιεί: «Αν ήμουν πρύτανης κάποιου μεσαίου επιπέδου πανεπιστημίου, θα ένιωθα πολύ νευρικός τώρα, γιατί με τα κορυφαία πανεπιστήμια να δίνουν τα μαθήματά τους δωρεάν θα αναρωτιόμουν αν έχει έννοια να σχεδιάζω αντίστοιχα μαθήματα στο δικό μου»... Με κάτι τέτοιες δηλώσεις... οι κυνικοί από εσάς θα πεισθούν ότι οι «κατεπάνω» ήξεραν πως το μποτιλιάρισμα στην εγγράμματη αγορά εργασίας θα ανακύψει και ετοίμασαν τους κατάλληλους μηχανισμούς της «επόμενης» διά βίου εκπαίδευσης. Ετσι, τα μεν κορυφαία πανεπιστήμια θα γίνουν τα ολιγοπώλια γνώσης στον πλανήτη, η δε νέα γενιά θα δουλεύει μεν... όπως-όπως κι όπου βρει, αλλά θα παραμένει προσαρμόσιμη και ευέλικτη σε όποιες νέες ανάγκες και ευκαιρίες. Ορθολογιστικά, θα λέγαμε ότι είναι ένας τρόπος για να εκτονώνεις διηνεκώς την πίεση στον φελλό και να γεύεσαι πότε-πότε τον αφρό. Ονειροπόλα, θα το ονομάζαμε «δωρεάν διάχυση της γνώσης».